Bài 10: Tương tác gen và tác động đa hiệu của gen
I. Tương tác gen
- Tương tác gen là sự tác động qua lại giữa các gen không alen trong quá trình hình thành một kiểu hình.
- Trong tương tác gen, các gen trong tế bào không tương tác trực tiếp với nhau mà chỉ có sản phẩm của chúng tác động qua lại với nhau để tạo nên kiểu hình.
- Trong tương tác gen, các gen trong tế bào không tương tác trực tiếp với nhau mà chỉ có sản phẩm của chúng tác động qua lại với nhau để tạo nên kiểu hình.
1. Tương tác bổ sung
- Là kiểu tác động qua lại của 2 hay nhiều gen không alen làm xuất hiện kiểu hình mới.
F1: 100% Hoa đỏ thẫm
F2 : Tỉ lệ kiểu hình xấp xỉ : 9 Hoa đỏ thẫm : 7 Hoa trắng.
G: AB ab
F1 : AaBb (100% Hoa đỏ thẫm)
F1xF1: AaBb x AaBb
GF1 : AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab
F2 : 9 A_B_ : 3 A_bb : 3 aaB_ : 1 aabb
9 Hoa đỏ thẫm : 7 Hoa trắng
- Là kiểu tác động qua lại của 2 hay nhiều gen không alen làm xuất hiện kiểu hình mới.
- Ví dụ: Khi lai 2 thứ đậu thơm thuần chủng hoa đỏ thẫm và hoa trắng với nhau thu được ở F2 có tỉ lệ : 9/16 hoa đỏ thẫm : 7/16 hoa trắng.
F1: 100% Hoa đỏ thẫm
F2 : Tỉ lệ kiểu hình xấp xỉ : 9 Hoa đỏ thẫm : 7 Hoa trắng.
- Sơ đồ lai:
G: AB ab
F1 : AaBb (100% Hoa đỏ thẫm)
F1xF1: AaBb x AaBb
GF1 : AB, Ab, aB, ab AB, Ab, aB, ab
F2 : 9 A_B_ : 3 A_bb : 3 aaB_ : 1 aabb
9 Hoa đỏ thẫm : 7 Hoa trắng
- Kết luận :
2. Tương tác cộng gộp
- Là kiểu tác động của nhiều gen, trong đó mỗi gen đóng góp 1 phần như nhau vào sự phát triển của cùng 1 tính trạng. - Ví dụ: Tính trạng màu da của người do ít nhất 3 gen không alen (A, B và C) quy định theo kiểu tương tác cộng gộp. Cả 3 gen này quy định sự tổng hợp sắc tố melanin trong da. + Tính trạng da trắng có kiểu gen : aabbcc + Khi kiểu gen có thêm 1 alen trội (A, B hoặc C) thì tế bào cơ thể tổng hợp nên một ít sắc tố melanin. + Tính trạng màu da đen thẫm nhất có kiểu gen: AABBCC P: AABBCC x aabbcc F1: AaBbCc ( da nâu đen)
+ Mỗi gen trội đều đóng góp 1 phần như nhau trong việc tổng hợp sắc tố da (tác động cộng gộp). |
3. Ý nghĩa của tương tác gen
Làm tăng xuất hiện biến dị tổ hợp, xuất hiện tính trạng mới chưa có ở bố mẹ. Mở ra khả năng tìm kiếm những tính trạng mới trong công tác lai tạo giống.
Làm tăng xuất hiện biến dị tổ hợp, xuất hiện tính trạng mới chưa có ở bố mẹ. Mở ra khả năng tìm kiếm những tính trạng mới trong công tác lai tạo giống.
II. Tác động đa hiệu của gen
- Một gen có thể tác động đến sự biểu hiện của nhiều tính trạng khác nhau được gọi là gen đa hiệu.
- Ví dụ : Gen HbA ở người quy định sự tổng hợp chuỗi b-hemôglôbin bình thường gồm 146 axit amin.Gen đột biến HbS cũng quy định sự tổng hợp chuỗi b-hemôglôbin bình thường gồm 146 axit amin, nhưng chỉ khác một axit amin ở vị trí số 6 (axit amin glutamic thay bằng valin). Gây hậu quả làm biến đổi hồng cầu hình đĩa lõm thành hình lưỡi liềm " Xuất hiện hàng loạt rối loạn bệnh lí trong cơ thể.
- Ví dụ : Gen HbA ở người quy định sự tổng hợp chuỗi b-hemôglôbin bình thường gồm 146 axit amin.Gen đột biến HbS cũng quy định sự tổng hợp chuỗi b-hemôglôbin bình thường gồm 146 axit amin, nhưng chỉ khác một axit amin ở vị trí số 6 (axit amin glutamic thay bằng valin). Gây hậu quả làm biến đổi hồng cầu hình đĩa lõm thành hình lưỡi liềm " Xuất hiện hàng loạt rối loạn bệnh lí trong cơ thể.