Bài 5: Nhiễm sắc thể và đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
I. Hình thái và cấu trúc nhiễm sắc thể
1. Hình thái của nhiễm sắc thể
- NST là cấu trúc mang gen của tế bào, gồm ADN liên kết với các loại Prôtêin histon
- Hình que, hình chữ v, hình hạt…đặc trưng cho loài.
2. Cấu trúc của nhiễm sắc thể
a. Ở SV nhân sơ
NST là phân tử ADN kép, vòng không liên kết với prôtêin histôn.
- NST là cấu trúc mang gen của tế bào, gồm ADN liên kết với các loại Prôtêin histon
- Hình que, hình chữ v, hình hạt…đặc trưng cho loài.
2. Cấu trúc của nhiễm sắc thể
a. Ở SV nhân sơ
NST là phân tử ADN kép, vòng không liên kết với prôtêin histôn.
b. Ở SV nhân thực
* Cấu trúc hiển vi : NST gồm 2 crômatit dính nhau qua tâm động (eo thứ nhất), một số NST còn có eo thứ hai (nơi tổng hợp rARN). NST có các dạng hình que, hình hạt, hình chữ V... đường kính 0,2 – 2 mm, dài 0,2 – 50 mm.
- Mỗi loài có một bộ NST đặc trưng (về số lượng, hình thái, cấu trúc).
* Cấu trúc siêu hiển vi: NST được cấu tạo từ ADN và prôtêin (histôn và phi histôn). (ADN + prôtêin) -> Nuclêôxôm (8 phân tử prôtêin histôn được quấn quanh bởi một đoạn phân tử ADN dài khoảng 146 cặp nuclêôtit, quấn 1 ¾ vòng) -> Sợi cơ bản (khoảng 11 nm) -> Sợi nhiễm sắc (25 – 30 nm) -> Ống siêu xoắn (300 nm) -> Crômatit (700 nm) -> NST.
* Cấu trúc hiển vi : NST gồm 2 crômatit dính nhau qua tâm động (eo thứ nhất), một số NST còn có eo thứ hai (nơi tổng hợp rARN). NST có các dạng hình que, hình hạt, hình chữ V... đường kính 0,2 – 2 mm, dài 0,2 – 50 mm.
- Mỗi loài có một bộ NST đặc trưng (về số lượng, hình thái, cấu trúc).
* Cấu trúc siêu hiển vi: NST được cấu tạo từ ADN và prôtêin (histôn và phi histôn). (ADN + prôtêin) -> Nuclêôxôm (8 phân tử prôtêin histôn được quấn quanh bởi một đoạn phân tử ADN dài khoảng 146 cặp nuclêôtit, quấn 1 ¾ vòng) -> Sợi cơ bản (khoảng 11 nm) -> Sợi nhiễm sắc (25 – 30 nm) -> Ống siêu xoắn (300 nm) -> Crômatit (700 nm) -> NST.
II. Đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
1. Khái niệm
- Đột biến NST là những biến đổi về cấu trúc và số lượng NST
- Có 2 loại đột biến NST: đột biến cấu trúc và đột biến số lượng NST
- Các tác nhân gây đột biến cấu trúc NST: vật lí, hóa học và sinh học.
2. Các dạng đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
- Đột biến NST là những biến đổi về cấu trúc và số lượng NST
- Có 2 loại đột biến NST: đột biến cấu trúc và đột biến số lượng NST
- Các tác nhân gây đột biến cấu trúc NST: vật lí, hóa học và sinh học.
2. Các dạng đột biến cấu trúc nhiễm sắc thể
3. Cơ chế chung ĐB cấu trúc NST
Các tác nhân ĐB ảnh hưởng đến quá trình tiếp hợp, trao đổi chéo... hoặc trực tiếp gây đứt gãy NST -> làm phá vỡ cấu trúc NST -> thay đổi trình tự và số lượng gen, thay đổi hình dạng NST.
4. Hậu quả và ý nghĩa của đột biến cấu trúc NST
- Hậu quả: thường có hại, thậm chí gây chết.
- Ý nghĩa: là nguồn nguyên liệu cho quá trình tiến hóa và chọn giống.
- Ứng dụng : loại bỏ gen xấu, chuyển gen, lập bản đồ di truyền..
Các tác nhân ĐB ảnh hưởng đến quá trình tiếp hợp, trao đổi chéo... hoặc trực tiếp gây đứt gãy NST -> làm phá vỡ cấu trúc NST -> thay đổi trình tự và số lượng gen, thay đổi hình dạng NST.
4. Hậu quả và ý nghĩa của đột biến cấu trúc NST
- Hậu quả: thường có hại, thậm chí gây chết.
- Ý nghĩa: là nguồn nguyên liệu cho quá trình tiến hóa và chọn giống.
- Ứng dụng : loại bỏ gen xấu, chuyển gen, lập bản đồ di truyền..