Bài 36: Quần thể sinh vật và mối quan hệ giữa các cá thể
trong quần thể
trong quần thể
I . Quần thể sinh vật và quá trình hình thành quần thể
Định nghĩa: Quần thể sinh vật là tập hợp các cá thể trong cùng một loài, cùng sinh sống trong một khoảng không gian xác định, vào một thời điểm nhất định, có khả năng sinh sản và tạo thành những thế hệ mới.
II. Quan hệ giữa các cá thể trong quần thể
- Trong quần thể có các mối quan hệ hỗ trợ và cạnh tranh cùng loài. 1. Quan hệ hỗ trợ - Là mối quan hệ giữa các cá thể cùng loài hỗ trợ lẫn nhau trong các hoạt động sống như: tìm thức ăn, chống kẻ thù, sinh sản …đảm bảo cho quần thể thích nghi với môi trường sống. - Trong bầy, đàn các cá thể có nhiều đặc điểm sinh lý và tập tính sinh thái có lợi như: giảm lượng tiêu hao ôxi, tăng cường dinh dưỡng, có khả năng chống lại những tác động bất lợi cho đời sống… Hiện tượng trên được gọi là “hiệu suất nhóm”. |
+ Ở thực vật, những cây sống theo nhóm chịu đựng gió bão và hạn chế sự thoát hơi nước tốt hơn những cây sống riêng lẻ. Ở một số cây sống gần chúng có hiện tượng liền rễ do đó muối khoáng của rễ cây này hút vào có khả năng dẫn truyền qua cây khác thông qua phần rễ liền nhau, cây sống liền rễ sinh trưởng nhanh hơn và có khả năng chịu hạn tốt hơn so với những cây sống riêng rẽ.
+ Ở động vật, các cá thể của quần thể ở nhiều loài động vật chỉ có thể sinh sản bình thường và quần thể chỉ có thể tồn tại được khi quần thể có một số lượng cá thể nhất định. Bảng 36: Quan hệ hỗ trợ của cá thể trong quần thể sinh vật |
2. Quan hệ cạnh tranh
- Xuất hiện khi mật độ cá thể của quần thể tăng lên quá cao, nguồn sống của môi trường không đủ cung cấp cho mọi cá thể trong quần thể.
- Các cá thể tranh giành nhau thức ăn, nơi ở, ánh sáng và các nguồn sống khác, con đực tranh giành con cái … làm tăng mức tử vong, giảm mức sinh sản, do đó kích thước quần thể giảm, phù hợp với điều kiện môi trường.
- Cạnh tranh là đặc điểm thích nghi của quần thể. Nhờ có cạnh tranh mà số lượng và sự phân bố của các cá thể trong quần thể duy trì ở mức độ phù hợp với nguồn sống và không gian sống, đảm bảo sự tồn tại và phát triển của quần thể.
Bảng: Quan hệ cạnh tranh giữa các cá thể trong quần thể